در ماه ژوئن گذشته، دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا با نشر پیامی در شبکه اجتماعی تویتر نوشت: "ایران در هیچ جنگی پیروز نشده است، اما در هیچ مذاکره ای شکست نخورده است." اما اندیشکده های سیاسی آمریکا و بریتانیا می گویند پس از خروج آمریکا از توافق نامه هسته ای و آسیب پذیر شدن برجام، دولت ایران دیگر اعتمادی به مذاکره و گفت و گو ندارد. همین امر باعث شده است تا تهران برای حفظ نفوذ خود در منطقه وارد یک نبرد نافرجام در عراق و لبنان شود و گروه های مسلح وابسته به خود را به میدان کارزار اعزام کند تا سپر خارجی که در چند سال گذشته برای پاسداری از خود در منطقه تشکیل داده است را حمایت کند. از آن جا که دخالت مستقیم در امور داخلی کشورهای دیگر با چالش های زیادی رو به رو است، ایران این در مدت تلاش کرده است تا گروه های شیعه وفادار به خود را در عراق و لبنان تقویت کند و با بهره برداری از این نیروها، نفوذ خود را در خاورمیانه گسترش دهد. اکنون پس از تشدید تظاهرات در عراق و لبنان، ایران نگران آینده پروژه سیاسی خود در منطقه است، زیرا کاهش قدرت جناح های وابسته به ایران، تنها مانع گسترش نفوذ ایران نشده بلکه این سپر دفاعی پر هزینه ایران را به فروپاشی می کشاند.
از سوی دیگر، جناح های سیاسی حاکم در عراق و لبنان که در پرتو دخالت های ایران به قدرت رسیده اند، توانایی بیشتری برای دفاع و حمایت از خود دارند، نیروهای بسیج مردمی در عراق و حزب الله در لبنان در حال آماده باش کامل برای حمایت از نظام های سیاسی دست نشانده ای ایران در این کشورها هستند، در حالی که این ویژگی در کشورهای دیگر وجود ندارد. ابزار دفاعی و امنیتی نظام های سیاسی در سایر کشورها، همان ارتش است و تردیدی نیست که حدود اختیارات هر ارتش محدود است اما شبه نظامیان وابسته به ایران، هیچ محدودیتی قانونی در برابر خود نمی بینند.
به گفته یک منبع آگاه، سکوت غرب در برابر سیاست های تهدید آمیز ایران و عدم یک واکنش قاطع علیه دخالت های این کشور در منطقه، توازن قوا را تا حدی به سود ایران تغییر داده است. شکی نیست که برتری نظامی آمریکا و متحدانش به هیچ صورتی قابل مقایسه با قدرت نظامی محدود ایران نیست اما تهران در جنگ های نیابتی دور از کشور، مهارت چشمگیری دارد و این ویژگی میزان آسیب پذیری ایران را در کشمکش های منطقه ای کاهش می دهد.
ایران در چند سال گذشته موفقیت های زیادی در جنگ های نیابتی در عراق، لبنان و یمن داشته و توانسته است شبه نظامیان بسیج مردمی در عراق، حزب الله در لبنان و حوثی ها را در یمن تقویت کند و گستره ای نفوذ خود را در منطقه افزایش دهد، اما تحولات اخیر در عراق و لبنان برای نخستین بار توانست این پروژه سیاسی را با شکست رو به رو کند.
دخالت ایران در امور داخلی عراق در این اواخر به گونه ای بی سابقه ای افزایش یافته است طوری که پس از تشدید تظاهرات مردمی بر ضد دولت عراق، عادل عبدالمهدی، نخست وزیر این کشور قصد داشت از مقامش کناره گیری کند اما قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس مانع استعفای نخست وزیر عراق شد، مسئله ای که عمق نفوذ و قدرت ایران در عراق را به نمایش می گذارد.
در همین راستا، روزنامه های مهم بین المللی تأکید کردند که یک روز پس از آغاز تظاهرات در عراق، قاسم سلیمانی نشست ویژه ای با نخست وزیر عراق و مقامات امنیتی این کشور داشت و به محض پایان یافتن این نشست، خشونت علیه معترضان آغاز شد و تک تیر اندازن ناشناس و شبه نظامیان بسیج مردمی دست به کشتار معترضان زدند و در همین روز، بیش از 100 نفر از اعتراض کنندگان جان خود را از دست دادند.
اما این واکنش خشونت آمیز دولت عراق نه این که نتوانست مانع جلوگیری از تظاهرات شود بلکه اعتراضات مردمی را بیشتر از پیش گسترش داد و مخالفت علیه سیاست های ایران، سراسر عراق را فرا گرفت. حمله به کنسولگری ایران در شهر مذهبی کربلا، پایین کشیدن پرچم ایران از فراز کنسولگری و به آتش کشیدن عکس های رهبران ایران حاکی از ابراز مخالفت مردم با دخالت های ایران است. خشم شهروندان عراقی در برابر گروه های وابسته به ایران آن قدر افزایش یافته است که معترضان در شهرهای ناصریه و دیوانیه به مراکز نیروهای بسیج مردمی یورش بردند و در این درگیری 13 تن از معترضان کشته شدند.
اوضاع لبنان نیز تفاوت زیادی با عراق ندارد و شبه نظامیان وابسته به حزب الله با حمله به معترضان، سعی می کنند مانع گسترش تظاهرات شوند اما مردم لبنان، دیگر هراسی از نیروهای حزب الله ندارند و در تمام شهرها دست به تظاهرات می زنند. آغاز اعتراضات مردمی در شهر بعلبک که از سال 1984 تا کنون در کنترل حزب الله است، نشان از فراگیری تظاهرات دارد.
بنا به برخی از گزارش ها، ممکن است در صورت تداوم اعتراضات در عراق و لبنان، دولت ایران به منظور جلوگیری از فروپاشی پروژه سیاسی اش در خاورمیانه، حاضر به گفت و گو با طرف های درگیر شود و گروه های وابسته به خود را از فروپاشی نهایی نجات دهد. دولت ایران از هیچ تلاش و گزینه ای که بقای گروه های وفادار به این کشور را در منطقه تضمین کند، دست بردارد نخواهد بود، در غیر آن، تمام دستاورد ها و تلاش های چندین ساله و پر هزینه ایران نقش بر آب می شود.
با توجه به همین وضعیت، اغلب مراکز پژوهش های سیاسی توصیه می کنند که برای جلوگیری از گسترش نفوذ ایران در خاورمیانه، لازم است نهادهای دولتی در کشورهای منطقه مورد حمایت ویژه قرار گیرند تا توانایی مقابله با دخالت های ایران را داشته باشند.
اما صرف نظر از تلاش های نافرجام ایران برای حفظ نفوذ در خاورمیانه، امروز برای همگان روشن شده است که ملت های این پهنه ای جغرافی، دیگر تحمل دخالت های ایران را ندارند و با تمام نیرو در مقابل ایران ایستادگی خواهند کرد.
© IndependentArabia
